مشخصات و شرایط جغرافیایی:

دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: منطقه چهل پا طی مصوبه شماره ۳۴۶ شورای عالی محیط زیست (کمیسیون زیر بنائی دولت) مورخ ۱۳۹۰/۶/۱۳ بعنوان منطقه حفاظت شده به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست پیوسته است.

این منطقه با وسعت ۱۷۰۴۵ هکتار واقع در شمال و شمال شرق شهرستان اندیمشک و به فاصله ۱۵ کیلومتر از شهر اندیمشک قرار گرفته که به کوه تنگوان معروف است. این منطقه در حدود ۵۰ کیلومتری شمال منطقه حفاظت شده و پناهگاه حیات وحش دز قرار دارد.

منطقه حفاظت شده چهل پا یکی از زیستگاههای مهم بز کوهی در استان خوزستان به شمار می آید.  که بدلیل صعب العبور بودن و عدم دسترسی شکارچیان، این گونه توانسته نسل خود را در این منطقه حفظ کنند و با جمعیت مناسب به راحتی در منطقه مشاهده می شوند. هم اکنون نیز آثاری از راههای ایجاد شده در دل دیوارهای صخره ای که با استفاده از سیم های کابلی ضخیم جهت دسترسی به منطقه ایجاد شده قابل مشاهده است.

منطقه چهل پا به طور کلی کوهستانی با دیواره های صخره ای بسیار بلند و دره های صخره ای و صعب العبور بسیار عمیق و گاها غیر قابل دسترسی است که در دامنه های جنوبی به تپه ماهورهای کم ارتفاع منتهی میگردد.

منطقه حفاظت شده چهل پا دارای آب و هوای گرم و خشک است که زمستان های نسبتا معتدلی دارد.

منابع آبی این منطقه حفاظت شده چهل پا عمدتا دریاچه سد دز، در ضلع شمالی، رودخانه دز در ضلغ شرقی و تعدادی چشمه از جمله چشمه سلام و خردم در ارتفاعات میباشد.

عمده محل تمرکز حیات وحش (کل و بزها) در دامنه های صخره ای و غیر قابل دسترسی مشرف به دریاچه سد و رودخانه دز و دره های بسیار عمیق ضلع شرقی و شمالی منطقه می باشد.

جاذبه های گردشگری: این منطقه علاوه بر چشم اندازهای زیبای خود که حاصل وجود دره های ژرف، ارتفاعات بلند، چشم اندازهای زیبای سد و دریاچه سد دز و پوشش گیاهی خوب منطقه است،  در بخش شمالی امکانات مناسبی جهت حضور افراد در محیط بوده که بنام پلاژ نامیده می شود. در این منطقه دریاچه ای عمیق وجود دارد که امکان شنا، اسکی روی آب را محیا ساخته است. مضاف بر آن ارتفاعات مشرف به دریاچه امکان کایت سواری و صخره نوردی را فراهم نموده است.

وضعیت اجتماعی منطقه: روستای داخل منطقه شامل روستای پاپی کم و روستاهای حاشیه و مؤثر بر منطقه شامل قلعه قاسم، گل محک، سرپله، گرکرمعلی و قلعه مختار می باشند. بیشتر مردم منطقه از علاقه مندان به حیات وحش و طبیعت آن محل می باشند. همچنین گروهی از شکارچیان شهرستان نیز علاقمند به حفظ نسل وحوش بخصوص کل و بز در منطقه هستند. این افراد از اقشار مختلف از جمله فرهنگیان هستند که هم اکنون به عنوان همیار با اداره محیط زیست همکاری می نمایند. مسئولین محلی از جمله مسئولین سد و نیروگاه دز با ممنوعیت شکار و صید بسیار موافق و یکی از اهداف مشترک آنان با اداره محیط زیست محسوب می گردد، چرا که کنترل و محدودیت ورود افراد مسلح در حفاظت فیزیکی از تأسیسات و ابنیه سد و نیروگاه بسیار مؤثر است.

راههای دسترسی به منطقه:

راه آسفالته سد دز و راه شنی حسینیه به پلاژ سد دز در سمت غرب منطقه

راه آسفالـــته دزفــــول به پامــنار واقــع در ضــــلع شــــرقی منطقــه

وجود راه آهن سراسری خوزستان به تهران در جوار منطقه و ایستگاه گل محک نیز از دیگر راههای دسترسی به منطقه می باشد.

پوشش گیاهی:

عمده پوشش گیاهی منطقه حفاظت شده چهل پا به صورت مرتعی است ولی تک درختان و درختچه ها به صورت پراکنده در منطقه دیده می شود که از جمله آنها بادام کوهی، کنار، رملیک، جاز (بنگله)، انجیر، گز و پده می باشد. این پوشش در دامنه شمالی عمدتا از نوع بادام است و در دامنه های جنوبی بیشتر از نوع کنار و رملیک می باشد. علاوه بر آن قسمتی از دره های عمیق منطقه نیز دارای درختان نخل می باشد.

گونه های شاخص جانوری:

گونه شاخص منطقه حفاظت شده چهل پا بز کوهی (کل و بز) و پلنگ است که از جمعیت بسیار خوبی برخوردار است. سایر گونه هایی که در منطقه زیست می کنند شامل گرگ، کفتار، روباه، شغال، گربه وحشی، خرگوش، تشی، خدنگ، شنگ (سگ آبی)، خارپشت و انواع خفاش می باشند.

شاخص ترین پرندگان منطقه حفاظت شده چهل پا که بیشترین جمعیت در منطقه را دارند کبک و تیهو است. پس از آن می توان به کبوتر چاهی، کمرکولی، بلدرچین و سهره طلایی اشاره کرد و در دریاچه سد دز می توان پرندگان آبزی و کنارآبزی را مشاهده نمود.

در خصوص خزندگان، دوزیستان و بی مهرگان منطقه تاکنون مطالعه ای صورت نگرفته ولی می توان انواع مارها، مارمولک ها، لاک پشت خزری، انواع کپور ماهیان، وزغ ها و قورباغه ها را مشاهده نمود.

قسمتی از منطقه که در حریم دریاچه و تاسیسات سد دز قرار دارد مورد حفاظت قرار گرفته و وجود پوشش گیاهی و مرتعی نسبتا خوب در نزدیکی سد و امنیت ایجاد شده موجب گردیده وحوش منطقه بیشترین تجمع را در محل یاد شده داشته باشند و درحوالی سد به راحتی قابل مشاهده باشند.

تصاویر منطقه حفاظت شده چهل پا: